Foto's: Ola Kwiatkowska - www.elenaiarts.org
Op deze site werd in 1994 een technische school gebouwd,
drie voetbalvelden groot.
Tutsi's uit de omgeving die hun toevlucht gezocht hadden in kerken werden gevraagd zich daar te verzamelen. Na 2 weken uitputting werden alle 50.000 mannen, vrouwen, kinderen en baby's afgemaakt. Slechts 10 overleefde.
Een van hen is Juliette en haar dochter, die daar geboren
werd. Zij getuigt hoe ze haar man en twee zoontjes verloor in deze moordpartij.
Haar getuigenis ervaar ik als zo hartverscheurend dat ik
de groep moet velaten. Ik wil wel luisteren, maar er kan niks meer bij. De
gebouwen, de grasvelden, de heuvels, de wind "alles" om mij heen getuigt, er is geen ontkomen aan.
Ik wil eruit! Ik wil het beeld van Juliette als jonge moeder van drie wegduwen.
Ik ga zitten, ergens. Sluit mijn ogen en grijp het ritme
van mijn ademhaling. Ik probeer te luisteren naar de stemmen uit een dorpje wat
verderop, er is een koe en af en toe het strelen van de wind.
De groep loopt verder. Ik laat de gedachte om opnieuw aan
te sluiten voor wat ze is en adem. Ik neem "Mijn" tijd. Hoe hard ik
ook probeer, de beelden uit Juliette's verhaal verdwijnen niet net zomin de
gebouwen om mij heen en het feit dat ik daar zit.
Maar ik zit hier niet alleen.
Er zijn de stemmen uit het dorp, er is een vrouw die
naast mij onkruid zit te wieden, de groep die verderop zit en luistert naar een
volgende spreker. Er zijn mijn vrouw en kinderen ver weg thuis. Er is ook de
getuigenis van Juliette en de gebouwen die een school moesten worden. Ook ik
ben erbij.
Het is er allemaal!
En uit al dit "leven" groeit zachtjes een
gevoel van vertrouwen, een zekerheid dat geen enkel van die dingen op zichzelf
staat, alleen is.
Uit dit gevoel van verbondenheid put ik de moed om te
erkennen dat op dit gazon tussen deze schoolgebouwen honderden kinderen met de
hand werden doodgehakt en vind ik de kracht om te erkennen dat ik dit in dit
moment niet alleen kan en hoef te dragen.
Ik wandel terug naar de groep. Ik neem een stoel en zet
mij erbij. Iemand blijft mij aankijken, ik kijk haar aan en knik zachtjes, zij
glimlacht terug en luistert verder naar de spreker.
"Dit is de plaats."
Hier werd een school gebouwd! Een
omgeving die mensen vaardig zou maken om dingen te bouwen. Een plaats van
leren.
De les timmerwerk en metselen zou er nooit plaatsvinden. Het
metalen hek, het gazon tussen de gebouwen, de kamers in het hoofdgebouw, de
ateliers, de heuvels, de stemmen in het drop, … alles is nu een stille getuige.
Ik denk dat de technische school van Murambi, zoals oorspronkelijk bedoeld, nog steeds een plaats van leren is.
Al konden de ontwerpers nooit vermoeden wat de inhoud van de les zou worden.
"Waar mededogen is, is Murambi onmogelijk."
"Dit is de plaats van hen, die aangekomen zijn bij het punt, waarop de grote geloften worden afgelegd. Dit is de plaats, van waaruit alle wezens uit de oceaan van ontstaan en vergaan worden bevrijd."
"Dit is de plaats van hen, die aangekomen zijn bij het punt, waarop de grote geloften worden afgelegd. Dit is de plaats, van waaruit alle wezens uit de oceaan van ontstaan en vergaan worden bevrijd."